Άρθρο του κ. Σωτήρη Δ. Λυσίκατου.
200 χρόνια από την ανακομιδή των λειψάνων του (1815-2015).
«Ο Νείλος ώφθη ουχί
ύδωρ εκρέων Μύρον δε εύπνοον, ου μυρεψός η χάρις».
«Ο Νείλος δε φαινόταν
να αναβλύζει νερό, αλλά εύοσμο μύρο, που το παρείχε η. θεία χάρις».
Με το δίστιχο αυτό εγκωμιάζει ο υμνωδός τον όσιο Νείλο.
Ο καύχημα της Πελοποννήσου και του Άθωνα, ο όσιος Νείλος
γεννήθηκε στον Αγιο Πέτρο Κυνουρίας, το 1601, κατά κόσμον Νικόλαος Τερζάκης.
Με το θείο του, ιερομόναχο Μακάριο, ασκήτευσαν στη Μονή Παναγίας της Μαλεβής
και αργότερα, για περισσότερη άσκηση, αποσύρθηκαν στον Αθωνα, στην περιοχή
Καυσοκαλυβίων, σε δύσβατο, ερημικό μέρος όπου, κατά τον 7ο αιώνα είχε
ασκητεύσει ο πρώτος ησυχαστης του Αγίου Ορους, ο Πέτρος ο Αθωνίτης. Τον άγονο
αυτό τόπο της ασκήσεώς τους τον ονόμασαν «Αγία
Πέτρα», σε ανάμνηση του οσίου Πέτρου και της ιδιαπέρας πατρίδος τους, του
Αγίου Πέτρου Κυνουρίας.
Μετά την κοίμηση του θείου του, ο Όσιος αποσύρθηκε σε
δυσπρόσιτο σπήλαιο απόκρημνου βράχου, κάθετα αιωρούμενου στη θάλασσα, ύψους 300 μ. με μόνους συντρόφους
τα πετεινάτου ουρανού, με αυστηρά νηστεία και προσευχή και την περιστασιακή επίσκεψη
άλλου ασκητού, που του έφερε τη λιτή ξηρά τροφή του. Κοιμήθηκε το 1651, σε
ηλικία 50 ετών.
Επιβράβευση της σκληρής του άσκησης και του πνευματικού του
αγώνα ήταν να του δοθεί το χάρισμα της μυροβλυσίας και της θαυμάτουργίας, όπως
λέει στο συναξάριό του (το βίο του) ο υμνογράφος του, π. Γερ. Μικραγιαννανίτης:
«Ο τάφος αυτού πηγή μύρων γέγονεν, αναβλύζων δαψιλώς (=άψθονα) ρείθρα
(=ρυάκια) ευώδους μύρου... καταρρέοντα προς την θάλασσαν».
Από τον τάφο του άρχισε να αναβλύζει τόσο πολύ μύρο, εξού
και «Μυροβλύτης», ώστε σχημάτιζε
αυλάκια που κυλούσαν στη θάλασσα και το έπαιρναν με δοχεία οι ναυτικοί.
Μετά την κοίμηση του οσίου, η περιοχή της «Αγίας Πέτρας», όπως και οι περισσότερες
μονές του Αγίου Ορους, ερημώθηκε εξαιτίας των τούρκικων και πειρατικών
επιδρομών, αλλά και των πυρκαγιών κι έτσι λησμονήθηκε ο τόπος της ταφής του.
Όμως, θεία βουλήσεις, μετά 164 χρόνια, το 1815, ο όσιος εμφανίστηκε εν
οράματι, σε μοναχό και του υπέδειξε το χώρο της ταφής του. Η ανακομιδή (εκταφή)
των ευωδιαστών λειψάνων του έγινε την 7η Μαΐου 1815 και μεταφέρθηκαν στην
παρακείμενη μονή της Μεγ. Λαύρας, όπου τα υποδέχθηκε ο εκ Δημητσάνης,
μετέπειτα μαρτυρικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε', ο οποίος απαγχονίσθηκε από τους
Τούρκους την ημέρα του Πάσχα, 10 Απριλίου 1821, θεωρηθείς πρωταίτιος της
επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821. Ετσι, ο όσιος τιμάται διπλώς: στην κοίμησή
του, 12 Νοεμβρίου και στην ανακομιδή των λειψάνων του 7η Μάιου.
Αθωνίτες - Τσακωνίτες – Τσάκωνες.
Οι πληροφορίες για το βίο του οσίου αντλούνται κυρίως από το
Υπόμνημα (Κώδικας 50, της μονής Μεγ. Λαύρας) σε ευανάγνωστη άριστα καλλιτεχνική
γραφή. Κατά τον συντάκτη του Υπομνήματος, ο όσιος παρουσιάζεται ως Τσάκωνας
στην καταγωγή και επαναλαμβάνεται η πληροφορία μιας παλιάς αγιορείτικης
παράδοσης, που έφερε τον Αθωνα να κατοικείται από Τσάκωνες, τους οποίους ο Μ.
Κωνσταντίνος μετοίκησε στην Πελοπόννησο για να παραχωρηθεί ο τόπος στους
μοναχούς και ετυμολογεί τη λέξη Τσάκωνες με τη φράση: «- Τους Αθωνίτες -
Τσακωνίτες- Τσάκωνες». «Ούτος (ο όσιος Νείλος) εβλάστησεν εν τη Τσακωνία της
Πελοποννήσου, εις τον Αγιον Πέτρον, ήτις εστίν αποικία των αθωνιτών,
βαρβαρωθείσης της φωνής αθωνίταις τζακωνίταις..., οι δε Τζακώνίται πάντες
ευσεβείς και ορθόδοξοι...».
Η ίδια πληροφορία περί σχέσεως Τσακωνιάς - Αγίου Ορους,
υπάρχει και στον Κώδικα 107 της μονής Κωνσταμονίτου: Στην περιοχή της Μεγ.
Λαύρας «υπήρχε συναγωγή (οικισμός των
Ελλήνων... τότε δε και Τσακώνων». Στο βιβλίο «Αγιον Ορος» του Γερ. Σμυρνάκη
(1903) γράφεται: «Πολλοί των Αθωνιτών
πιστεύουσι και έτεροι πείθουσιν εκ χειρογράφων παραδόσεων ότι ο Μ. Κωνσταντίνος
μετοίκησε πάντας τους κατοίκους του Αθωνος, Τσάκωνας όντας, εις Πελοπόννησον».
Υμνογραφία – Αγιογραφία.
Από τις ακολουθίες του οσίου σταχυολογούμε λίγους ύμνους, που
εγκωμιάζουν τα πνευματικά παλαίσματα, το χάρισμα της μυροβλυσίας και τους
τόπους καταγωγής και ασκήσεώς τους. «Μονάσας
θεαρέστως εν τω Αθω τρισόλβιε, εν προσευχαίς και νηστείαις, τον θεόν εξεζήτησας
και γέγονας δοχείον καθαρόν του πνεύματος...».
Απολυτίκιο: Πελοπόννησος άπασα χαίροι πολιούχον σε ως
κεκτημένη.* Αγίου Πέτρου δε κωμόπολις αγάλλεται ως κεκτημένη,* Νείλε τα
σπάργανα και θρεψαμένη σε ευσεβώς παναοίδημε.* Πάτερ όσιε Χριστώ τω θεώ
ικέτευε, δωρίσασθαι ημίν το μέγα έλεος.
Κοντάκιον: Ως εκκαθάρας σε αυτόν πόνοις ασκήσεως,* του
Παρακλήτου μυροθήκη ώφθης έμψυχος*, και θεράπων του Κυρίου ηγιασμένος.* αλλ’
απαύστως καθικέτευε μακάριε,* λυτρωθήναι πειρασμών και περιστάσεων* τους
βοώντάς σοι, χαίροις Νείλε Πατήρ ημών.
Μεγαλυνάριο: Χαίροις Μυροβλύτα Νείλε σοφέ,* ασκήσεως άνθος*
και του Αθω κλέος σεπτόν,* χαίροις του ναού σου ευπρέπεια και δόξα,* και θείος
αντιλήπτωρ,* των ευφημούντων σε.
Σε χαρακτηριστική εικόνα ο όσιος αποδίδεται με αυστηρό, γερασμένο
πρόσωπο, λόγω των σκληρών αγώνων του, και διεισδυτικό βλέμμα. Φοράει μοναχικό
γαλάζιο εξώρασο και κουκούλα με σταυρό και φέρει ειλητάριο, που συνοψίζει το
μήνυμά του στους πιστούς: «Ζήλου τα καλά, τα δε κακά εντρέπου»
δηλ. να θυμάσαι τα καλά και να ντρέπεσαι για τα άσχημα.
Προφητεία του Οσίου.
Στον όσιο αποδίδεται προφητεία για τα έσχατα. Μας προειδοποιεί
για την ηθική κατάπτωση: «θα σκοτισθείη διάνοια από τα πάθη της σαρκός και
θα πληθυνθεί η ασέβεια και η ανομία».
Επίλογος – Πρόταση.
Τα ανωτέρω
είναι μόνο ελάχιστα ψήγματα για τον Οσιο Νείλο, κορυφαίο ασκητή του Αγίου Ορους
και καύχημα της Κυνουρίας. Φρονούμε ότι, με ευκαιρία την επέτειο των 200 χρόνων
από την ανεύρεση των λειψάνων του οσίου, θα ήταν θεάρεστο να οργανωθεί
επιστημονική ημερίδα που να αφορά στον όσιο στην αρκαδική γη με συνεργασία των
δύο Μητροπόλεων αυτής, και την συμμετοχή Αγιορειτών πατέρων και της μοναδικής
ενορίας του Αγίου Νείλου του Μυροβλύτου που βρίσκεται στο Χατζηκυριάκειο του
Πειραιά.
Θα ήταν
ευλογία η εκδήλωση να λάβει χώρα στην ενορία Κοιμήσεως Θεοτόκου Τροπαίων το
Σάββατο της Διακαινησίμου, ήτοι την 7η
Μαΐου 2016, που εορτάζεται η ανακομιδή των λειψάνων του. Την αυτήν ημέρα στην ίδια ενορία θα
πραγματοποιηθούν τα αποκαλυπτήρια της πρώτης προτομής στο ελλαδικό χώρο, του
προφήτη του Μοριά Χριστοφόρου Παπουλάκου. Με την ευχή του αγιόφιλου ιεράρχη
Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Ιερεμία, η ημερίδα και τα αποκαλυπτήρια μπορούν να
συνδυαστούν δίδοντας την ευκαιρία στους πιστούς να πληροφορηθούν για τον βίο
και το έργο του οσίου και να
προσκυνήσουν το φιαλίδιο που περιέχει μύρο του, το οποίο φυλάσσεται στο
Κειμηλιαρχείο του Ναού της Παναγιάς των Τροπαίων.
Την ευλογία του Μυροβλύτου να έχουμε.
