Ποιά εἶναι ἡ ὡραιότερη λέξη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας;

Γράφει ὁ Δημήτριος Νατσιός, δάσκαλος - Κιλκίς

Πρόεδρος "Νίκης"

Ποιά εἶναι ἡ ὡραιότερη λέξη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἀναρωτιόταν ὁ Πέτρος Χάρης, πρίν ἀπό περίπου 80 χρόνια καί ξεκινοῦσε ἕνα ὄμορφο δημοσιογραφικό παιχνίδι, δημοσιεύοντας τίς ἀπόψεις τῶν σπουδαιότερων λογοτεχνῶν, δημοσιογράφων ἀλλά καί πολιτικῶν τῆς ἐποχῆς.

Ἔτσι, ὁ Κωστῆς Παλαμᾶς ἀπάντησε ὅτι ἡ ὡραιότερη λέξη εἶναι ὁ «δημοτικισμός», ὁ Γρηγόρης Ξενόπουλος ἔβρισκε γοητεία στή λέξη «αἰσιοδοξία», ὁ Σπύρος Μελάς χωρίς δισταγμό ἔβρισκε πιό ἑλκυστική τή λέξη «ἐλευθερία» καί ὁ Ζαχαρίας Παπαντωνίου ἐξῇρε τήν ὀμορφιά τῆς λέξης «μοναξιά». Ὁ ζωγράφος καί καθηγητής τῆς Σχολῆς Καλῶν Τεχνῶν Οὐμβέρτος Ἀργυρός ἐπέλεγε τή λέξη «χάρμα» διότι, ὅπως ὑποστήριζε, δέν... ὑπάρχει σέ καμία ἄλλη γλῶσσα καί στά πέντε γράμματά της κλείνει ὅ,τι χίλιες ἄλλες λέξεις μαζί. Ὁ Σωτήρης Σκίπης ἀνέσυρε τή λέξη «ἀπέθαντος» ἀπό τά βυζαντινά κείμενα, διαχωρίζοντάς την ἀπό τή λέξη «ἀθάνατος», καί ὁ Παντελής Χόρν δήλωσε παντοτινή προτίμηση στή λέξη«νιᾶτα». Ὁ ἀλησμόνητος Ἀθηναιογράφος Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλους, παρά τά χρόνια του, προτιμοῦσε τή λέξη «ἰμερτή», δηλαδή τήν ἀγαπητή, τήν ποθητή. Ὁ θεατράνθρωπος Νικόλαος Λάσκαρις τήν «ζάχαρη», ὁ ἱστορικός Διονύσιος Κόκκινος τή λέξη«χίμαιρα», ὁ ζωγράφος Παῦλος Μαθιόπουλος τό «φῶς» καί ὁ γλύπτης Μιχαήλ Τόμπρος τή λέξη «οὐσία». Ὁ Παῦλος Νιρβάνας, προφανῶς ἐπηρεασμένος ἀπό τόν τόπο του (Σκόπελο), ἀγαποῦσε τή λέξη «θάλασσα». Οἱ ζωγράφοι ἀποκάλυπταν τίς εὐαισθησίες τους: Ὁ Δημήτριος Γερανιώτης ἤθελε τήν«ἁρμονία», ὁ Κωνσταντῖνος Παρθένης τήν «καλημέρα» καί ὁ Δημήτριος Μπισκίνης τό «ὄνειρο». Ὡς πρός τίς γυναῖκες πού κυριαρχοῦσαν στήν πνευματική ζωή ἡ λαογράφος Ἀγγελική Χατζημιχάλη ἤθελε «πίστη», ἐνῶ ἡ 25χρονη ἠθοποιός Ἑλένη Παπαδάκη, ἡ ὁποία ἔμελλε νά δολοφονηθεῖ ἄδικα στά Δεκεμβριανά του 1944, δήλωνε πώς «ἡ λέξις πού περικλείει τά περισσότερα πράγματα, τά πάντα θά ἔλεγα, εἶναι ἡ λέξις, ζωή»! Ἡ γιατρός καί συγγραφέας Ἄννα Κατσίγρα ἤθελε «χαρά» καί ἡ καθηγήτρια τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὠδείου, Αὔρα Θεοδωροπούλου, ἀναζητοῦσε τήν «καλοσύνη».

Ἐνδιαφέρουσες ὅμως ἦταν καί οἱ ἀπαντήσεις τῶν πολιτικῶν του 1933: Ὁ στρατιωτικός καί Πρόεδρος τῆς Γερουσίας Στυλιανός Γονατάς προτιμοῦσε τό «ἐμπρός», ὁ Ἀλέξανδρος Παπαναστασίου τή λέξη «μάνα» καί ὁ πρόεδρος τῆς Βουλῆς Θεμιστοκλῆς Σοφούλης τή λέξη «φιλότιμο» διότι ἐκφράζει ἕναν ὁλόκληρο ἠθικό κόσμο καί δέν ὑπάρχει σέ ἄλλη γλῶσσα τοῦ κόσμου. Ὁ ἀρχηγός τοῦ Ἀγροτικοῦ Κόμματος Ἑλλάδος Ἰωάννης Σοφιανόπουλος πρότασσε τήν«ἀνατολή» καί ὁ ἱδρυτής τοῦ ἴδιου κόμματος Ἀλέξανδρος Μυλωνᾶς τή λέξη «πόνος».

'Ἐθεσα τό ἐρώτημα στά παιδιά, τό πιό ἀπαιτητικό, ἔντιμο καί ἀξιοπρεπές κοινό. Πρίν προχωρήσω στήν παράθεση τῶν ἀπαντήσεων νά προλάβω μιά ἔνσταση. Τό λεξιλόγιο τῶν μαθητῶν εἶναι πιό φτωχό καί περιορισμένο, οἱ γνώσεις ἀκόμη λιγοστές, ἀλλά «φθόνου καθαρόν τό παιδίον καί κενοδοξίας... καί τήν μεγίστην κέκτηται ἀρετήν, τήν ἀφέλειαν καί ἄπλαστον(=απροσποίητο) καί ταπεινόν», κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο. (ΕΠΕ, 11, 328). Ὑστεροβουλία, μνησικακία καί δοξομανία δέν συναντᾶς στά μικρά παιδιά. Οἱ λέξεις πού διάλεξαν τά παιδιά ἦταν: τό παιχνίδι, οἰκογένεια, τό σχολεῖο, ὁ ἥλιος, ἡ θάλασσα, ἡ Ἑλλάδα, ἡ Παναγία, ὁ Χριστός, ὁ φίλος καί ἡ φίλη, ἡ μαμά, ὁ μπαμπᾶς, οἱ παπποῦδες, τό διάλειμμα (τό πιό ἀγαπητό... μάθημα γιά διδάσκοντες καί διδασκομένους), γενικά ὡραῖες λέξεις, δροσερές καί εὐγενικές. Ἐντύπωση μοῦ προκάλεσε ἡ ἐπανάληψη τῆς λέξεως παιχνίδι, συνώνυμη ἐξάλλου τοῦ παιδιοῦ. Προφανῶς αὐτό τούς λείπει. Καί λείπει γιατί τό παιχνίδι θέλει χῶρο, ἀνοιχτωσιά, μέ θέα τόν ἥλιο καί τά ἀστέρια, παρέα μέ τούς γονεῖς τους, τό καλύτερο δῶρο γιά τά παιδιά.

Παραπέμπω ὅμως σ' ἕνα θαυμάσιο κείμενο τοῦ ἀείμνηστου δασκάλου μας, Σαράντου Καργάκου, σέ ἄρθρο του, στίς 24-1-2014, στήν ἔγκριτη καί σοβαρή ἐφημερίδα «ΕΣΤΙΑ». «Ὁ φιλόσοφος Ἀναξαγόρας, ὁ δάσκαλος τοῦ Περικλῆ, ὁ καλούμενος ἀπό τούς συγχρόνους του "Νοῦς", διότι ἔθετε τόν νοῦν ἄξονα τῶν πάντων, διωγμένος ἀπό τήν Ἀθήνα, κατέφυγε στή Λάμψακο, ἀποικία τῶν Φωκαέων στόν Ἑλλήσποντο. Οἱ "ἐν τέλει" τῆς πόλεως, δηλαδή οἱ ἄρχοντες τῆς Λαμψάκου, τό θεώρησαν μεγάλη τιμή πού ἕνας τέτοιος σοφός πῆρε τήν ἀπόφαση νά περάσει τά στερνά τοῦ βίου του στή δική τους γῆ. Κι ἔκαναν το πᾶν γιά νά τόν εὐχαριστήσουν. Τόν ρώτησαν κάποτε, ποιά θά ἦταν ἡ πιό μεγάλη -ἴσως ἡ τελευταία του- ἐπιθυμία, πού θά ἤθελε νά ἱκανοποιήσουν. Καί ὁ φιλόσοφος τούς ἀποκρίθηκε: "Τούς παῖδας ἕν ὦ ἄν ἀποθάνω μηνί κατ' ἔτος παίζειν συγχωρεῖν" (= Ν' ἀφήνετε τά παιδιά νά παίζουν κάθε χρόνο το μῆνα πού θά πεθάνω). Οἱ Λαμψακινοί τήρησαν τήν ὑπόσχεσή τους ἐπί αἰῶνες. Ὅπως διαβάζουμε σέ κείμενο τοῦ 3ου μ.Χ., δηλαδή σέ κείμενο πού γράφτηκε 600 καί πλέον χρόνια μετά το θάνατο τοῦ Ἀναξαγόρα, "ἐφυλάττετο τό ἔθος καί νῦν". Διότι εἶχαν κατανοήσει πώς, ὅταν τό παιδί δέν παίξει, δέν "παιδιαρίσει", θά ἀρχίσει νά παιδιαρίζει, ὅταν θά πρέπει ν' ἀρχίσει τό ὡρίμασμά του». Καί αὐτό εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο...

Εἶναι μακρύς ὁ δρόμος τῆς ἀνατροφῆς τῶν παιδιῶν μας, γεμᾶτος περιπέτειες, γεμᾶτος γνώσεις, παιδαγωγοί καί παιδαγωγούμενοι ταυτόχρονα οἱ γονεῖς. Καί ἄς στολίζουμε τά παιδιά μέ λέξεις ἀπό τά ἀρώματα τῆς πάντερπνης καί τρισεύγενης γλώσσας μας.

Οἱ γέροι πελαργοί, ὅταν γεράσουν, λένε πώς τά νέα πουλιά τους παίρνουν στά φτερά τους καί τούς βοηθοῦν στό πέταγμα. Ὁ Μέγας Βασίλειος ὀνομάζει αὐτήν τήν ἐξαίσια εἰκόνα μέ μιά ὡραιότατη φράση: «εἰς ἀντιπελάργωσιν». Οἱ γονεῖς κάνοντας τό χρέος τους, ἔρχεται ἡ στιγμή πού τά παιδιά τους, ἀνταποδίδοντας τήν εὐεργεσία τῆς ἡλιόλουστης ἀνατροφῆς τους, τούς παίρνουν στά φτερά τούς, «εἰς ἀντιπελάργωσιν». Καί τί πιό ὄμορφο νά κλείσουν τά φτερά καί τά μάτια τοῦ γονέα στήν ἀγκαλιά τῶν εὐγνωμονούντων παιδιῶν του. «Τόν ἀγῶνα τόν καλόν ἠγωνίσαντο, τόν δρόμον τετελεύκασι»...

Δημήτρης Νατσιός

δάσκαλος-Κιλκίς