Το ευαγγελιοκάλυμμα της Ξηροκαρύταινας

ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΚΑΛΥΜΜΑ ΤΗΣ ΞΗΡΟΚΑΡΥΤΑΙΝΑΣ

Ἕνα ἄγνωστο κειμήλιο τῆς ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου Ξηροκαρύταινας Γορτυνίας εἶναι τό παλαιό Ἱερό Εὐαγγέλιο. Τό ἐντόπισε τό νέο Ε.Σ. τό 2012 στό παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας Ζώνης, στόν Κάμπο, πού εἶναι ὑπό τήν δικαιοδοσία τῆς ἐνορίας αὐτῆς. Οἱ ἐξωτερικές διαστάσεις του εἶναι 35 x 25 x 4 ἑκ. Εἶναι σχεδόν ἀσυντήρητο καί φέρει ἐμφανῆ τά ἴχνη τῆς φθορᾶς. Συγκεκριμένα οἱ λεκέδες ὑγρασίας, ἡ φθορά καί ὁ ἀποχρωματισμός τοῦ γκρενά κόκκινου βελούδινου ὑφάσματος, ἡ ὀξείδωση τοῦ ἀργύρου κ.ἄ. Τό ἐκτυπωμένο κείμενο σέ παλαιότερη ἐπέμβαση ἔχει ἀντικατασταθεῖ μέ ἄλλο ὄψιμο. 

Ὡστόσο ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον παρουσιάζει ἡ κεντρική παράσταση, ἡ ὁποία εἰκονίζει τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἀπόδοση τοῦ γεγονότος ἀκολουθεῖ τόν δυτικότροπο τύπο ἀπεικονίσεως, μέ τόν Ἰησοῦ σέ ἀκτινωτή δόξα νά πατεῖ πάνω στόν μισανοιγμένο τάφο, μέ ἀνεμίζον περίζωμα τυλιγμένο γύρω ἀπό τό σῶμα, κρατώντας λάβαρο στό ἀριστερό χέρι καί μέ τό δεξιό ὑπερυψωμένο σέ στάση εὐλογίας. Στήν παράσταση ἀκόμη παρουσιάζονται ὁλόγυρα ἀπό τό καινό μνημεῖο δύο ἔντρομοι στρατιῶτες σέ στάση ἄμυνας, ἐνῶ ἕνας τρίτος χαμηλότερα «καθεύδει». Γνώριμες εἰκονογραφικά εἶναι μορφές στή δυτική χαρακτική καί ζωγραφική. Ἡ πλευρά, πού ἱστορεῖ τήν Ἀνάσταση, πλαισιώνεται ἀπό ἔξεργες σέ μέταλλο μορφές τῶν τεσσάρων Εὐαγγελιστῶν στίς γωνίες. Συγκεκριμένα εἰκονίζονται στήν ἄνω ἀριστερά ὁ «ΙΩΑΝΝΗΣ», στήν ἄνω δεξιά ὁ «ΜΑΤΘΑΙΟΣ», στήν κάτω ἀριστερά ὁ «ΜΑΡΚΟΣ» καί στήν κάτω δεξιά ὁ «ΛΟΥΚΑΣ».

Στήν ἄλλη ὄψη τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου στο κέντρο εἰκονίζεται «Η ΣΤΑΥΡΩCIS ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ», μέ τούς τέσσερις προφῆτες στίς γωνίες, καί συγκεκριμένα στήν ἄνω ἀριστερά ὁ «ΔΑΒΙΔ», στήν ἄνω δεξιά ὁ «ΣΩΛΟΜΩΝ», στήν κάτω ἀριστερά ὁ «ΔΑΝΙΗΛ», καί στήν κάτω δεξιά ὁ «ΙΕΡΕΜΙΑΣ».

Παρά τίς ὅποιες μεταγενέστερες ἐπεμβάσεις πού ἔχει δεχθεῖ στήν βιβλιοδεσία καί στά ἀργυρᾶ ἐλάσματα, τό κειμήλιο μαρτυρεῖ ὅτι πιθανότατα εἶναι ἔργο τοῦ γειτονικοῦ Στεμνιτσιώτικου ἐργαστηρίου.

Ὡς γνωστόν στήν μεταβυζαντινή περίοδο ὡς κύρια κέντρα παραγωγῆς τῶν εὐαγγελιοκαλυμμάτων ἦταν τῶν Καλαρρυτῶν στήν Ἤπειρο καί οἱ Στεμνιτσιωτῶν στόν Μοριᾶ.

Ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον παρουσιάζει τό ἔτος κατασκευῆς του, τό 1879, πού ἀναγράφεται χαμηλότερα ἀπό τό εὐλογοῦν χέρι τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ, ἐνῶ ἐπάνω στήν ὀρθομαρμάρωση τοῦ καινοῦ μνημείου ἀναγράφεται τό χωριό «ΚΑΡΙΤΕVΑ». Τό χωριό Ξηροκαρύταινα ἀπαντᾶ καί μέ τήν ὀνομασία Καρύταινα. Πάντως τό Εὐαγγέλιο κατασκευάσθηκε, ὅταν ἤδη εἶχε γίνει ὁ Μεγάλος Ξεσηκωμός τοῦ 1821.

Ἐπίσης κατά τήν περίοδο αὐτή κατασκευάσθηκε καί ὁ Ναός τῆς σημερινῆς ἐνορίας Ξηροκαρύταινας, διότι στό χωριό καί στό πλησίον του οἰκισμό τοῦ Παλιοχωρίου, ὐπάρχουν ἀναφορές γιά δώδεκα Ναούς. Κάθε φαμελιά εἶχε τόν ναό της. Στήν γενική προσπάθεια νά ἑνώσει τούς Ρωμιούς, ὁ ἱεροκήρυκας Χριστοφόρος Παπουλᾶκος πού περιόδευσε στόν Μοριά κατά τά ἔτη 1849-1852 καί πέρασε ἀπό τό χωριό μας. Κατά τήν περίοδο ἐκείνη παρατηρήθηκε οἰκοδομικός ὀργασμός μεγάλων κεντρικῶν Ναῶν. Ἐνδεικτική εἶναι ἡ περίπτωση τῆς νήσου Ἐλαφόνησου, ὅπου ὁ Παπουλᾶκος ἔδωσε ἐντολή νά κατασκευάσουν τό Ναό τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, γιά νά κάνει τούς κατοίκους νά ὁμονοήσουν, ἀφοῦ θά ἐκκλησιάζονται ὑπό τήν ἴδια στέγη.

Τελειώνοντας, σημειώνεται ὅτι ὁ ἱστοριοδίφης τοῦ χωριοῦ, ὁ ἀείμνηστος Γεώργιος Σιέττος, υἱός τοῦ ἱερέως τῆς Ξηροκαρύταινας π. Βασιλείου, στό δακτυλογραφημένο ἔργο του «Λαογραφικά καί ἱστορικά Ξηροκαρύταινας Γορτυνίας», Πειραιᾶς 1982, στίς σσ. 381-382, πού ἀποτελοῦν καί τόν ἐπίλογο τοῦ ἔργου του, παρουσιάζει τῆς πέντε πιθανές ἐκδοχές γιά τό ὄνομα τοῦ χωριοῦ του.

Σήμερα τό ἱστορικό ἱερό αὐτό Εὐαγγέλιο φυλάσσεαι στό χῶρο τοῦ Γραφείου τῆς ἐνορίας τοῦ Ξηροκαρύταινας, στό πρώην Σχολεῖο.

Τό Ε. Σ. τῆς ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη Ξηροκαρύταινας.