ΜΙΑ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ!
Η ΦΑΤΝΗ βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας, σε ένα μαύρο και
σκοτεινό τριγωνικό σπήλαιο.
Το Ευαγγέλιο, όπως είναι γνωστό, δεν λέει τίποτα για σπήλαιο. Μας
πληροφορεί, όμως, γι΄ αυτό η παράδοση και μάλιστα η αρχαία.
Ο Άγιος Ιουστίνος, ο φιλόσοφος και μάρτυρας, λέει:
<<Μη έχοντας ο Ιωσήφ πού να κατοικήσει σ΄ εκείνη την
πολίχνη, εγκαταστάθηκε σε μια σπηλιά όχι μακριά από την Βηθλεέμ>>.
Το σκοτεινό χρώμα του σπηλαίου δεν μπαίνει τυχαία εκεί. Δείχνει
την σκοτεινιά του προχριστιανικού κόσμου, μέσα στον οποίο λάμπει το κατάλευκο
σπαργανωμένο Βρέφος.
* * *
ΤΟ ΘΕΙΟ ΒΡΕΦΟΣ βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας, προς το οποίο
έχουν κλίση όλες οι μορφές.
Μέσα στην φάτνη βρίσκεται ξαπλωμένο το <<Γεννηθέν
Παιδίον>>, τυλιγμένο σε λευκά σπάργανα. Στη ζωγραφική της Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας, ο μικρός Χριστός εμφανίζεται γυμνός. Το Ευαγγέλιο, όμως, το λέει καθαρά:
<<καί εσπαργάνωσεν αυτόν καί ανέκλινεν αυτόν εν τη
φάτνη>> (Λουκ. β΄ 6).
Το Παιδί είναι ξαπλωμένο στη φάτνη, είναι ο
<<Αναπεσών>> της προφητείας (Γεν. μθ΄ 9), είναι ο ίδιος ο Θεός, που
φανερώθηκε σ΄ εκείνους που κάθονταν <<στο σκοτάδι και τη σκιά του
θανάτου>> (Λουκ. α΄ 79), της αμαρτίας.
* * *
ΕΝΑ ΒΟΔΙ ΚΙ ΕΝΑ ΓΑΪΔΟΥΡΑΚΙ βρίσκονται πίσω από την φάτνη. Η θέση
τους στο κέντρο της εικόνας, δείχνει τη σπουδαιότητα που δίνει η Εκκλησία μας
σ΄ αυτή την λεπτομέρεια.
Χωρίς αμφιβολία, το να υπάρχουν εκεί τα δύο αυτά ζώα εξηγείται από
πρακτικής όψεως.
Η Παρθένος ταξίδεψε καθισμένη πάνω σε ένα γαϊδουράκι και το βόδι
το είχε οδηγήσει εκεί ο Ιωσήφ, γιατί ήθελε να το πουλήσει για να βγάλει τα
έξοδα του ταξιδιού. Αυτή, όμως, η πρακτική ανάγκη δεν είναι αρκετή να εξηγήσει
την παρουσία ζώων, τόσο κοντά στο λυτρωτή!
Την εξηγεί η προφητεία του Ησαϊα: <<Γνωρίζει τό βόδι τόν
ιδιοκτήτη του καί ο ονος τή φάτνη του Κυρίου του. Ο Ισραήλ ομως δέν μέ
γνωρίζει, καί ο λαός (μου) δέν μέ καταλαβαίνει>> (Ησ. α΄ 3).
Επίσης, η παράσταση των ζώων κοντά στην φάτνη του Χριστού, θυμίζει
και την προφητεία του Αββακούμ: <<Θα γνωριστείς ανάμεσα σε δύο
ζώα>> (Αββακ. γ΄ 2).
* * *
Η ΜΗΤΕΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ βρίσκεται ξαπλωμένη κοντά στο Παιδί της πάνω σε
ένα στρωσίδι, όπως συνηθίζεται στην Ανατολή.
Η παρουσία της εκεί, δείχνει, πως στο σχέδιο του Θεού για την
σωτηρία του ανθρώπου, βοηθά και το ανθρώπινο γένος.
Η Θεοτόκος Μαρία είναι η καινούργια Εύα. Όπως η πρώτη Εύα έγινε
μητέρα των προχριστιανικών ανθρώπων, έτσι, η νέα Εύα, η Μαρία, έγινε μητέρα της
νέας ανθρωπότητας.
Όμως, η πρώτη έδωσε προσοχή στα λόγια του φιδιού μέσα στον
Παράδεισο. Η δεύτερη άκουσε τον χαιρετισμό του Αρχαγγέλου.
Για την συμμετοχή της Παναγίας στη σωτηρία μας, η εικόνα την
παρουσιάζει με μεγάλες διαστάσεις. Σε πολλές εικόνες είναι η πιο μεγάλη από όλα
τα άλλα πρόσωπα.
* * *
Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ βρίσκεται στο πάνω μέρος δεξιά.
Οι Άγγελοι έχουν διπλή υπηρεσία. Δοξολογούν το Θεό και φέρνουν
καλές αγγελίες στους ανθρώπους.
Στην εικόνα εκφράζεται αυτή η διπλή υπηρεσία τους, παριστάνοντας
ένα τμήμα των Αγγέλων προς τα πάνω, προς το Θεό και ένα άλλο προς τα κάτω, προς
τους ανθρώπους.
* * *
ΟΙ ΠΟΙΜΕΝΕΣ είναι οι άνθρωποι εκείνοι, που, επειδή έχουν καθαρή
καρδιά, επικοινωνούν με τον κόσμο του ουρανού και αξιώνονται να γίνουν οι
πρώτοι μάρτυρες του θαύματος.
Παριστάνονται στην εικόνα να ακούν τον Ύμνο των Αγγέλων. Ένας
Άγγελος τους μιλά και τους εξηγεί για το γεγονός της Γεννήσεως ενώ ένας από
τους ποιμένες παίζει με την φλογέρα του, ανακατεύοντας την ανθρώπινη μουσική
τέχνη, με τον αγγελικό ύμνο. Ένας άλλος ποιμένας αρμέγει.
* * *
ΟΙ ΜΑΓΟΙ εικονίζονται στην άλλη μεριά της εικόνας, άλλοτε πεζοί
και άλλοτε πάνω σε άλογα ή καμήλες, κρατώντας τα δώρα τους, χρυσό, λιβάνι και
σμύρνα.
Το χρυσάφι (το πιο πολύτιμο μέταλλο) το πρόσφεραν, γιατί ο Χριστός
είναι Βασιλιάς όλων των αιώνων.
Το λιβάνι (το χρησιμοποιούμε όταν θυμιάζουμε το Θεό) το πρόσφεραν,
γιατί Αυτός που γεννήθηκε είναι Θεός όλων.
Τη σμύρνα (άρωμα που άλειφαν τα σώματα των νεκρών) το πρόσφεραν
στον Αθάνατο, για την τριήμερη Ταφή Του.
* * *
Ο ΑΣΤΕΡΑΣ βαδίζει μπροστά από τους μάγους και τους δείχνει την
Φάτνη. Η ακτίνα του Αστέρα, που δείχνει την φάτνη, ξεκινά από το σημείο που
βρίσκεται έξω από τον ουρανό της εικόνας.
Αυτό σημαίνει, πως, το Άστρο δεν είναι μόνο ένα κοσμικό φαινόμενο
αλλά και ένας μηνυτής από τον Ουρανό, που φέρνει μήνυμα στη γη ότι γεννήθηκε σ΄
αυτήν Εκείνος, που ανήκει στον Ουρανό.
Επειδή οι μάγοι ήταν αστρολόγοι, μαθαίνουν για τη Γέννηση του
Χριστού, από ένα αστέρι. Με κάτι, δηλαδή, που μελετούν, όπως λέει και το
Απολυτίκιο της γιορτής: <<εν αυτη γάρ οι τοις αστροις λατρεύοντες, υπό
αστέρος εδιδάσκοντο...>>.
* * *
Ο ΙΩΣΗΦ εικονίζεται στο αριστερό κάτω μέρος της εικόνας,
σκεφτικός, για όλα όσα συμβαίνουν.
Μπροστά του, με τη μορφή ενός γέροντα ή ενός τσοπάνου με μια
προβιά, ο Σατανάς, προσπαθεί να σπείρει αμφιβολία στην ψυχή του δίκαιου
γέροντα.
Ο Ιωσήφ εικονίζεται στην άκρη της εικόνας και όχι με το Θείο
Βρέφος και την Μητέρα Του, γιατί δεν είναι πατέρας αλλά προστάτης του Ιησού και
της Μαρίας.
* * *
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΛΟΥΤΡΟ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ ζωγραφίζεται στο κάτω δεξιό μέρος της
εικόνας.
Είναι μια τρυφερή λεπτομέρεια στην εικόνα της Γεννήσεως και το
γεγονός αυτό είναι παρμένο από την Παράδοση.
Στα αριστερά είναι καθισμένη μια γριά, η Σαλώμη, που κρατά στην
αγκαλιά της το νεογέννητο γυμνό και δοκιμάζει με το χέρι της, το ζεστό νερό
μέσα σε μια κολυμβήθρα. Δίπλα, μια μικρή χωρική με το τσεμπέρι, ρίχνει νερό για
να κάνουν το λουτρό του Βρέφους.
Η σκηνή, αν και είναι της καθημερινής ζωής, δείχνει για μια ακόμη
φορά καθαρά, πως ο νεογέννητος Χριστός ήταν πραγματικά άνθρωπος και είχε τις
απαιτήσεις.
-----------------------------------------------------------------------
ΒΕΒΑΙΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ
ΧΡΙΣΤΟΥ, ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ...
ΑΥΤΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ, ΟΜΩΣ, ΣΕ ΚΑΜΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΥΣΕΒΕΙΑ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΛΑΒΕΙΑ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΕΙΟ ΒΡΕΦΟΣ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΔΙΣΤΑΖΕΙ ΝΑ
ΧΑΡΙΣΕΙ ΓΛΥΚΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑ ΑΓΑΠΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΨΥΧΗ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟΝ ΛΑΤΡΕΨΕΙ ΣΑΝ ΥΙΟ ΚΑΙ
ΘΕΟ ΤΗΣ ΚΑΙ ΘΑ ΤΟΥ ΑΦΟΣΙΩΘΕΙ ΜΕ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΛΟΤΗΤΑ!
