Όταν ο Θεός με την άπειρη σοφία Του δημιουργούσε τον κόσμο μάζεψε τα νερά όλα μέσα σε μια τεράστια δεξαμενή, την θάλασσα, λέγοντας: «Συναχθήτω το ύδωρ το υποκάτω του ουρανού εις συναγωγήν μίαν, και οφθήτω η ξηρά. Και εγένετο ούτως, και συνήχθη το ύδωρ το υποκάτω του ουρανού εις τας συναγωγάς αυτών, και ώφθη η ξηρά. Και εκάλεσεν ο Θεός την ξηράν, γην, και τα συστήματα των υδάτων εκάλεσε θαλάσσας (Γεν. 1, 9-10). Αυτό το νερό, το τόσο απαραίτητο στην ζωή του ανθρώπου, όχι μόνο μας διατηρεί ζωντανούς, αλλά και μας καθαρίζει και μας αγιάζει.
Το νερό συντελεί στην σωστή και ομαλή λειτουργία του ανθρωπίνου οργανισμού, αλλά και στην σωματική καθαριότητα και υγιεινή. Περίπου τα δύο τρίτα του ανθρωπίνου σώματος αποτελούνται από νερό, το οποίο συμβάλλει σημαντική στην ζωή και στην παραγωγή των κυττάρων μας. Επίσης, αυτό αποτελεί το κύριο μέσο για την μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα και τα όργανα του σώματος, αλλά και το μέσο απομακρύνσεως των τοξικών και αχρήστων ουσιών. Χωρίς νερό, τα νεφρά δεν θα μπορούσαν να επιτελέσουν το έργο τους. Ζητούμε νερό, γιατί καθημερινά αποβάλλουμε μεγάλη ποσότητά του από την εφίδρωση και την αναπνοή. Από αυτές ένας ενήλικας μπορεί να χάσει περίπου δέκα φλιτζάνια νερού καθημερινά. Αν δεν έχουμε αποθέματα νερού τότε αισθανόμαστε κόπωση, δίψα, αδυναμία και τελικά παθαίνουμε αφυδάτωση που μπορεί να μας οδηγήσει στον θάνατο. Άρα το νερό είναι απαραίτητο στην ζωή μας.
Είναι, όμως, το νερό και μέσο καθαρισμού. Και η καθαριότητα βοηθάει στην καλύτερη λειτουργία του οργανισμού. Οι αρχαίοι πρόγονοί μας θεωρούσαν ότι το νερό καθαρίζει τόσο το σώμα όσο και το πνεύμα. Η υγιεινή του σώματος είναι απόλυτα συνυφασμένη με την καθαριότητά του. Ο Πλάτωνας παρότρυνε εξάλλου τους αδύναμους και ασθενείς εκτός της κατ’ οίκον καθαριότητας, που την θεωρούσε επιβεβλημένη, να επισκέπτονται και ιαματικά λουτρά, για τις θεραπευτικές ιδιότητες των οποίων ο Αριστοφάνης μιλούσε με ζήλο και ο Ιπποκράτης, πατέρας της λουτροθεραπείας, έκανε λεπτομερείς αναφορές για την σπουδαιότητά τους.
Το νερό στην χριστιανική θρησκεία συνδέθηκε στενά με την θεία λατρεία. Με αυτό βαπτιζόμαστε, για να καθαρισθούμε από το προπατορικό αμάρτημα, ενθυμούμενοι τον Κύριό μας που βαπτίσθηκε στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη, τον Πρόδρομο, με αυτό αγιαζόμαστε στην Εκκλησία μας. Αγιασμό φυλάμε στο εικονοστάσι μας, με αυτόν μας ραντίζει ο Ιερεύς στην αρχή κάθε μηνός, στην αρχή κάθε καλού έργου, κάθε σχολικής χρονιάς, στα εγκαίνια καταστημάτων, στην ευλογία των αγρών το φθινόπωρο, στην αγορά αυτοκινήτων και οποιωνδήποτε άλλων κινητών και ακινήτων αντικειμένων.
Το νερό το συναντούμε στην Παλαιά Διαθήκη στον Κατακλυσμό του Νώε, στην διάβαση της Ερυθράς Θαλάσσης, στην πορεία των Ισραηλιτών μέσα στην έρημο. Όταν αυτοί δίψασαν, ο Μωυσής χτύπησε ενα βράχο με το ραβδί του και αμέσως ανέβλυσε νερό.
Στην Καινή Διαθήκη έχουμε τον Κύριό μας να βαπτίζεται στα ρείθρα του Ιορδάνου, να θεραπεύει τον παράλυτο στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ, στο γάμο της Κανά, να μεταποιεί το νερό σε κρασί, στην Τιβεριάδα να γαληνεύει τα ύδατα της θαλάσσης και να κοπάζει τους ανέμους.
Το νερό παίζει μεγάλο ρόλο και στην Ορθόδοξη Χριστιανική μας ζωή. Όλοι μας βαπτιζόμαστε στην κολυμβήθρα «εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Στην Θεία Κοινωνία βάζουμε μαζί με το κρασί και τον άρτο το «ζέον ύδωρ», γιατί όταν τρύπησαν με λόγχη τον Χριστό πάνω στον Σταυρό, από την πληγή έτρεξε αίμα και ύδωρ. Εξ άλλου δε περιόδους ανομβρίας κάνουμε λιτανείες.
Κατά την εορτή των Θεοφανείων αγιάζουμε τα ύδατα και ο Ιερεύς μετά, αφού αγιάσει όλους τους πιστούς, γυρίζει τα σπίτια και τα αγιάζει με τον τίμιο Σταυρό. Το αγιασμένο νερό παύει πλέον να λογαριάζεται ως κοινό νερό χωρίς ιδιαίτερη σημασία και αξία. Έχει φορτισθεί με μυστική, ανερμήνευτη θεία δύναμη και ενέργεια. Γι’ αυτό ο τελετουργός ιερεύς με έμφαση ικετεύει τον Θεό μας λέγοντας: «Και καταξίωσον ημάς, Κύριε, εμπλησθήναι αγιασμού, διά της του ύδατος τούτου μεταλήψεώς τε και ραντισμού, και γενέσθω ημίν, εις υγείαν ψυχής τε και σώματος». Η γεύση αυτού του αγιασμένου νερού δεν διαφέρει καθόλου από το συνηθισμένο νερό. Έχει γίνει, όμως, πνευματικό ποτό που έχει αναβλύσει από την «πνευματική πέτρα», η οποία είναι ο ίδιος ο Κύριός μας, και ο οποίος το έχει καταστήσει πηγή ευλογίας και χάριτος.
Κατά τον Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανείων αγιαζόμαστε και καθαριζόμαστε «διά της του ύδατος τούτου μεταλήψεώς τε και ραντισμού», το οποίο έχει γίνει «ιαματικό ψυχών και σωμάτων και πάσης αντικειμένης δυνάμεως αποτρεπτικόν». Ο αγιασμός στηρίζεται στην βέβαιη πίστη μας, ότι στο αγιασμένο νερό μεταδίδονται πνευματικές ιδιότητες, έτσι, ώστε αυτό να αναδεικνύεται «αποτρόπαιον πάσης επιβουλής ορατών και αοράτων εχθρών». Μην ξεχνάμε ότι τον τέταρτο αιώνα ο Επίσκοπος Απαμείας, Άγιος Μάρκελλος, μη μπορώντας να γκρεμίσει έναν ειδωλολατρικό ναό έδωσε εντολή να τοποθετήσουν νερό κάτω από την Αγία Τράπεζα του Ναού του Θεού, όπου λειτουργούσε, και μετά από θερμή προσευχή το σφράγισε με το σημείο του Σταυρού και το έδωσε στον διάκονο, για να ραντίσει τα είδωλα, τα οποία ακαριαίως γκρεμίσθηκαν. Από την πράξη αυτή του Αγίου Μαρκέλλου επικράτησε η συνήθεια να ψάλλεται ο Μικρός Αγιασμός στην αρχή κάθε μηνός και να ραντίζονται τα σπίτια, τα κτήματα, τα υποστατικά και γενικά τα μέρη όπου ευρίσκεται ασθένεια και «εμφιλοχωρεί ενέργεια δαιμονική», γιατί αυτή διώχνεται με την δύναμη του αγιασμένου νερού.
Άλλο θαυμαστό περιστατικό της δυνάμεως του αγιασμένου νερού διηγείται ο Θεοδώρητος ως εξής: «Του βασιλιά Ουάλη αρρώστησε ξαφνικά το άλογο. Ο ιπποκόμος του που ήταν ευσεβής το οδήγησε στο ερημητήριο του Αγίου Αφραάτου. Αυτός, αφού προσευχήθηκε θερμά, διέταξε να βγάλουν καθαρό νερό από το πηγάδι. Το σταύρωσε και το έριξε πάνω στο άλογο, το οποίο αμέσως θεραπεύθηκε».
Ο Άγιος Επιφάνιος αναφέρει, ότι ο ιστορικός Ιώσηπος που πριν γίνει Χριστιανός ήταν Εβραίος, όταν επρόκειτο να ανεγείρει Ναό στο όνομα του Χριστού εμποδιζόταν από τις μαγείες και δολοπλοκίες των παλαιών ομοθρήσκων του. Τότε έτρεξε έξω από την πόλη και διέταξε να του φέρουν νερό μέσα σε καθαρό δοχείο. Το σφράγισε σταυροειδώς με το δάκτυλό του και είπε δυνατά: «Στὸ όνομα του Ιησού του Ναζωραίου, τον οποίον σταύρωσαν οι πατέρες μου και πατέρες όλων αυτών που παραβρίσκονται εδώ ας πάρει δύναμη αυτό το νερό, ώστε να κτισθεί ο οίκος του Θεού». Ύστερα έρανε με το νερό αυτό τον χώρο και οι μαγείες και οι φαρμακείες διαλύθηκαν.
Στον Μεγάλο Αγιασμό και στην μέση της ευχής με δυνατή φωνή ο Ιερεύς λέγει: «Μέγας ει, Κύριε, και θαυμαστά τα έργα Σου και ουδείς λόγος εξαρκέσει προς ύμνον των θαυμασίων Σου». Στην μεγαλειώδη αυτή ευχή, όπου ανυμνείται ο Δημιουργός του ορατού και αοράτου κόσμου, υμνολογείται ο «εν Ιορδάνῃ επιφανείς» Χριστός, ο και «αγιάσας τα ρείθρα» του. Όπως τότε ο Θεός εξαποστέλλει το Άγιό Του Πνεῦμα, για να αγιάσει το νερό και να το κάνει «αφθαρσίας πηγήν, αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων αλεξιτήριον, δαίμοσιν ολέθριον, ταις εναντίαις δυνάμεσιν απρόσιτον, αγγελικής ισχύος πεπληρωμένον».
Ένα βασικό ερώτημα που συχνά τίθεται από ευσεβείς και φιλακόλουθους πιστούς είναι αν υπάρχει ουσιαστική διαφορά αγιαστικής χάριτος μεταξύ του Μεγάλου και του Μικρού Αγιασμού. Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας είναι σαφής και ξεκάθαρη. Ο Μεγάλος αγιασμός είναι αυτός των Θεοφανείων και τελείται μία φορά το χρόνο, την παραμονή και την ημέρα της εορτής, ενώ ο Μικρός τελείται όποτε οι πιστοί το ζητήσουν.
Στον Μικρό Αγιασμό δίδεται έμφαση στην ίαση των σωματικών και ψυχικών ασθενειών, ενώ στον Μεγάλο κυριαρχεί η ευλογία της φύσεως των υδάτων με την βάπτιση του Κυρίου. Ο αγιασμός των Θεοφανείων υπενθυμίζει ένα πραγματικό γεγονός. Αυτό είναι η ανάμνηση και πραγματική λειτουργική παρουσία του σωτηριώδους γεγονότος του βαπτίσματος του Κυρίου, με όλο το βάρος των συνεπειών του, στην ζωή του καθενός πιστού χωριστά και του όλου σώματος της Εκκλησίας.
Βεβαίως δεν είναι σωστό η πόση του αγιασμού των Θεοφανείων να συγκρίνεται προς την Θεία Κοινωνία, οπωσδήποτε, όμως, είναι το δεύτερο σε ιερότητα μυστηριακό είδος μετά την Θεία Μετάληψη.
Στην Παλαιά Διαθήκη και στο Δ΄ βιβλίο των Βασιλειών αναφέρεται ένα ωραίο περιστατικό, το οποίο παρουσιάζει τις άκτιστες θείες ενέργειες που έδρασαν με τα νερά του Ιορδάνου και θεράπευσαν από λέπρα τον αρχιστράτηγο της Συρίας Νεεμάν.
Ο Προφήτης Ελισαίος, όταν τον επισκέφθηκε ο λεπρός Νεεμάν κατόπιν υποδείξεως μιας Εβραιοπούλας, για να τον θεραπεύσει, χωρίς να ασχοληθεί μαζί του, τον έστειλε πρώτα στον Ιορδάνη ποταμό, προτρέποντας τον να λουσθεί εκεί επτά φορές.
Ο Νεεμάν, που ως στρατηγός και μάλιστα πηγαίνοντας συστημένος στον Ελισαίο, περίμενε προσωπική υποδοχή από εκείνον, ένοιωσε πληγωμένο τον εγωισμό του, όταν τον έστειλε στον Ιορδάνη χωρίς να του δώσει πολλή σημασία και οργισμένος συλλογίσθηκε:
-Χάθηκαν τα ποτάμια της Δαμασκού, για να λουσθώ σε εκείνα; Έπρεπε να με στείλει χωρίς άλλη σκέψη στον Ιορδάνη;
Έτσι, θυμωμένος άλλαξε δρόμο. Οι δούλοι του που τον πλησίασαν τον έπεισαν να υποχωρήσει λέγοντάς του ότι δεν ήταν κάτι το δύσκολο αυτό που του πρότεινε ο Προφήτης. Ο Νεεμάν πήγε τότε στον Ιορδάνη, λούσθηκε στα νερά του επτά φορές και με θαυμαστό τρόπο είδε τη λέπρα να απομακρύνεται από το σώμα του. Χαρούμενος επέστρεψε, για να ευχαριστήσει τον Ελισαίο και μαζί με τη συνοδεία του ομολόγησε ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός, από τον Θεό του Ελισαίου, υπονοώντας την δύναμη της πίστεως και όχι τα νερά του Ιορδάνη. Η άκτιση ιαματική δράση του νερού βρισκόταν στην θεία ενέργεια που εξερχόταν από τον μόνο πραγματικό Θεό μας.
Την ίδια ιαματική δύναμη βλέπουμε να παρουσιάζουν και τα ύδατα της κολυμβήθρας της Βηθεσδά, την στιγμή κατά την οποία ταράσσονταν από τον Άγγελο του Κυρίου. Εκείνος που έμπαινε πρώτος μετά την ταραχή του ύδατος «υγιής εγένετο οιοδήποτε κατείχετο νοσήματι».
Για να προσεγγίσουμε την επωφελή διάσταση του αγιασμού θα αναφέρουμε μερικά ακόμη περιστατικά.
Γράφει το Γεροντικό, ότι μιαν ημέρα ο Γέροντας Δωρόθεος, ο Θηβαίος, έστειλε τον υποτακτικό του στο πηγάδι να φέρει νερό. Εκείνος μόλις έσκυψε και ήταν έτοιμος να ρίψει στο νερό τον κουβά είδε μια ασπίδα, ένα δηλητηριώδες φίδι, να βρίσκεται μέσα σε αυτό. Εγκατέλειψε τότε τον κουβά και έτρεξε στον Γέροντα φωνάζοντας:
-Αββά χαθήκαμε, το πηγάδι δηλητηριάστηκε από μια ασπίδα.
-Κι αν ο διάβολος αποφασίσει να ρίψει ασπίδες σε όλα τα πηγάδια, εσύ θα πεθάνεις από τη δίψα;
Έτσι του αποκρίθηκε ο Γέροντας κουνώντας το κεφάλι, για την δειλία του υποτακτικού του. Μετά πήγε ο ίδιος στο πηγάδι, πήρε τον κουβά και έβγαλε μόνος του νερό. Το σταύρωσε, ήπιε ο ίδιος και έδωσε και στον υποτακτικό του λέγοντας: Όπου υπάρχει σταυρός δεν μπορεί να σταθεί η κακία του εχθρού.
Άλλο παράδειγμα της αποτρεπτικής δυνάμεως του αγιασμένου νερού καταγράφει ο αείμνηστος π. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος. Με γλαφυρή απλότητα αυτός διηγείται, ότι ένας νεαρός πνευματιστής κάθε βράδυ στο σπίτι του έκανε πνευματιστικές συνεδριάσεις, καλώντας πονηρά πνεύματα. Ένα βράδυ, όμως, αν και πάλεψε πολλή ώρα με επίμονες προσκλήσεις του, τα πνεύματα δεν παρουσιάζονταν. Σε μια στιγμή άκουσε μια φωνή έντονα εκνευρισμένη:
-Δεν μπορούμε να έρθουμε, γιατί σήμερα ήρθε εκείνος ο άλλος εδώ.
Ταραγμένος ο δυστυχής νέος πήγε στο διπλανό δωμάτιο της μητέρας του και με έντονο ύφος τη ρώτησε:
-Ποιος ήρθε σήμερα στο δωμάτιό μου;
Κι’ εκείνη με σταθερη φωνή ήρεμα του απάντησε:
-Αφού εσύ μαζεύεις εδώ τους σατανάδες κάθε βράδυ και δεν με αφήνουν να κοιμηθώ, πήγα σήμερα και έφερα τον παπά, έκανα Αγιασμό και ράντισα το σπίτι και το δωμάτιό σου.
Η συνετή και αποφασιστική παρέμβαση της ευσεβούς μητέρας αφύπνισε πνευματικά τον παγιδευμένο νεαρό, ο οποίος στην συνέχεια έκοψε κάθε σχέση και επικοινωνία με τον πνευματισμό, καθώς κατάλαβε ότι είχε επικίνδυνα εμπλακεί στα πλοκάμια του πονηρού.
Το τρίτο περισταστικό συνέβη το 1850 στην Αθήνα, όταν απειλήθηκε η ζωή χιλιάδων ανθρώπων από χολέρα. Κάθε ημέρα έφευγαν από την ζωή εκατοντάδες. Φόβος και τρόμος κατέλαβε τους πάντες. Ο τότε Γενικὸς αρχίατρος του κράτους αδύναμος και ανήμπορος να προσφέρει βοήθεια, κρύφθηκε από φόβο. Δεν τον εύρισκαν πουθενά. Μοναδική ελπίδα για το λαό, όπως πάντοτε, ήταν η περιφρονημένη και διωκόμενη από τους κρατούντες Ορθόδοξη Εκκλησία, η πραγματική πνευματική μάνα και ανοιχτή αγκαλιά του λαού του Θεού.
Έτσι, ενώ στις δυσκολίες οι πολιτικοί ταγοί στρίβουν, κρύβονται, φυγομαχούν ή κριτικάρουν και δίδουν οδηγίες εκ του ασφαλούς, οι εκκλησιαστικοί ποιμένες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα για στήριξη, ενίσχυση και παροχή βοηθείας του ευκολόπιστου και πάντα προδομένου λαού. Στην κρίσιμη εκείνη ώρα, όπου ο λαός αγωνιούσε και οι υπεύθυνοι μουδιασμένοι αποσύρθηκαν από το προσκήνιο, όρθωσε το ανάστημά του ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και κάλεσε τους φοβισμένους κατοίκους της πόλεως στον Μητροπολιτικό Ναό. Μέσα σε κλίμα συγκινήσεως και αγωνίας στήριξε τον λαό, ενέπνευσε πίστη και καλλιέργησε ελπίδα τελώντας την ακολουθία του Αγιασμού. Οι ψυχές αναθάρρησαν και χιλιάδες λαού, μυ επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο και τους Ιερείς λιτάνευαν τις ιερές εικόνες. Ατέλειωτες σειρές ευσεβών Χριστιανών διέσχιζαν τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Στις πλατείες Συντάγματος και Ομονοίας γονατιστοί χιλιάδες λαού, με πόνο ψυχής και δάκρυα στα μάτια, κραύγαζαν το «Κύριε ελέησον..»
Οι ξένοι, κυρίως Προτεστάντες, που διαφέντευαν τον τόπο, έλεγαν ότι οι Αθηναίοι τρελάθηκαν μαζικά και οδηγούνταν στην αυτοκαταστροφή. Γιατί, αντί να απομονωθούν, για να προστατευθούν, συνωστίζονταν στον Ναό και στην λιτανεία με άμεσο κίνδυνο η επιδημία να φουντώσει και να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Όμως, οι φόβοι τους, καθαρά ανθρώπινοι, διαψεύσθηκαν. Η επιδημία σταμάτησε αμέσως. Κανένα νέο κρούσμα και κανένα νέο θύμα δεν παρουσιάσθηκε τις επόμενες ημέρες. Ο Αγιασμός στα χέρια των πιστών υπήρξε το δραστικότερο φάρμακο, το ισχυρότερο αντιβιοτικό. Στην δύναμη του αγιασμού κανένα μικρόβιο δεν αντιστέκεται. Αυτός με την δύναμη του Εσταυρωμένου που κρύβεται μέσα του είναι το δυνατότερο φάρμακο, αλλά και το εμβόλιο που προληπτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Ο Αγιασμός συνιστάται να τον πίνουμε, να τον ραντίζουμε, να τον έχουμε προς «πάσαν ωφέλειαν επιτήδειον».
Δρ Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας, Μέγας Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας
